Instytucja umorzenia kapitału zakładowego („KZ”) w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością uregulowana jest w art. 199 Kodeksu spółek handlowych („KSH”). Zgodnie z przytoczonym przepisem możemy wyróżnić podział na umorzenie KZ, ze względu na:
- konieczność uzyskania zgody wspólnika na umorzenie KZ:
- dobrowolne (art. 199 § 1 KSH – za zgodą wspólnika) lub
- przymusowe (art. 199 § 1 KSH – bez zgody wspólnika),
- pochodzenie środków, z których dokonane będą wypłaty wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziałów lub jego brak:
- z czystego zysku (art. 199 § 6 KSH)
- z obniżenia KZ (art. 199 § 7 KSH)
- bez wynagrodzenia (art. 199 § 3 KSH)
Rozpatrywany przez nas przypadek dotyczy obniżenia kapitału zakładowego z czystego zysku (art. 199 § 6 KSH). Umorzenie udziału z czystego zysku nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego spółki oraz nie ma konieczności przeprowadzania procedury informowania kontrahentów i spłacania ich wierzytelności, z uwagi na fakt, że w tym przypadku nie dochodzi do obniżenia samego kapitału zakładowego. Brak konieczności obniżenia KZ wynika z faktu, że środki przeznaczone na wypłatę wynagrodzenia z tytułu obniżenia KZ nie pochodzą z kapitału zakładowego, a z zupełnie innego źródła finansowania czyli z zysku.
Po dokonaniu umorzenia udziałów z czystego zysku, zgodnie z procedurą wskazaną w KSH, powstaje stan, który charakteryzuje się następującymi cechami:
- kapitał zakładowy pozostaje na takim samym poziomie jak przed umorzeniem,
- liczba udziałów została zmniejszona,
- wartość nominalna jednego udziału pozostaje na takim samym poziomie jak przed umorzeniem.
W wyniku powyższej operacji dochodzi do powstania takiego stanu rzeczy, w którym suma wartości nominalnej udziałów pozostałych po obniżeniu KZ jest niższa od wysokości kapitału zakładowego. W ten sposób powstaje swoista luka, która stanowi różnicę pomiędzy dwoma w/w wielkościami. W związku z tym powstaje pytanie jak rozwiązać powyższą sytuację? Jak wyrównać tę różnicę? A może po prostu pozostawić taki stan rzeczy bez dokonywania dalszych czynności?
Z pomocą w rozwiązaniu powyższej kwestii przychodzi nam m.in. Sąd Najwyższy, który w dniu 9 kwietnia 1997 r. podjął Uchwałę (Sygn. akt III CZP 15/97) o następującej treści:
„W razie umorzenia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością części udziałów z czystego zysku dopuszczalne jest powzięcie przez wspólników uchwały zmieniającej umowę spółki i dostosowującej wartość pozostałych po umorzeniu udziałów do nie zmienionej wysokości kapitału zakładowego.”
Z treści cytowanej powyżej uchwały jasno wynika, że tę swoistą różnicę pomiędzy sumą wartości nominalnej udziałów pozostałych po obniżeniu KZ, a wysokością kapitału zakładowego, możemy zniwelować poprzez dostosowanie wartości nominalnej udziałów do wysokości KZ, pamiętając jednocześnie, że wartość nominalna każdego udziału jest zawsze taka sama. Jak możemy to zrobić? Zapewne wystarczy podzielić wysokość KZ przez liczbę udziałów pozostałych po umorzeniu – wówczas otrzymamy wartość nominalną 1 udziału. Możliwe, że z w/w równania otrzymamy wartość nominalną 1 udziału z tzw. liczbą po przecinku (z groszami) – nie ma jednak przeciwwskazań, aby wartość nominalna 1 udziału wyrażona była taką liczbą. Samo dostosowanie wartości nominalnej udziałów pozostałych po umorzeniu KZ, do dotychczasowej wysokości kapitału zakładowego następuje w drodze stosownej uchwały wspólników tej spółki. Należy jednocześnie podkreślić, że przedmiotem tej uchwały nie jest podwyższenie kapitału zakładowego i nie może być z nim utożsamiany, a jedynie zmiana wartości nominalnej udziałów pozostałych po obniżeniu KZ, przy pozostawieniu kapitału zakładowego na dotychczasowym poziomie. Dodatkowo, ze względu na brzmienie art. 157 § 1 pkt 5) KSH (wartość nominalna udziałów spółki stanowi essentialia negotii umowy spółki), zmiana wartości nominalnej udziałów stanowić będzie również zmianę umowy spółki, co dla swej skuteczności wiąże się z koniecznością zgłoszenia tej zmiany do Krajowego Rejestru Sądowego.